المان ميدان عالي قاپو اردبیل
ميدان عالي قاپو (دوره معاصر 1380 – 1348)
مقدمه:
اردبيل از دو واژهي كهن ايراني تركيب شده است:
«آرتا» به معني مقدس و «بيل» يا «ويل» به معني آبادي، بنابراين ميتوان آن واژه را شهر مقدس يا خطه مقدس ناميد.
شهر گسترده و قديمي چون اردبيل براي تغيير چهره و دگرگوني احتياج به انقلاب سازندگي و كوشش مستمر دارد كه از سال 1347 در اولين نام انجمن شهر اقدام نمود كه اعضاي اين انجمن عبارت بودند از:
1-آقای دکتر لطفعلی منافزاده
2- آقای دکتر یوسف معماری
3-دکتر عبدالرحیم جلائی
4-آقای محمد امیری
5-آقای محمد ذکری
6-آقای بابا حاج نجفی
7- دکتر حاج خان اوغلان نوری
8-آقای عباس رحیمیان
9-آقای علی اصغر شیخ باقری
1- محمد اميري: رئيس انجمن 2- دكتر يوسف معماري: نائب رئيس
3- لطفعلي منافزاده: عضو 4- دكتر احمد نائبي: عضو
۵-آقای بابا حاج نجفی و آقای محمد ذکری: دبیران انجمن
نوع اثر: ميدان عالي قاپو مربوط به دوره معاصر (1380-1348)
طراح اثر: آرشيتكت آمريكايي (به نام گريگور) (كارمند شهرداري اردبيل در سال 1348)
طرح ذهني:
ميدان به شكل بيضوي بوده كه از نظر كلي ديدي پوياتر داشته است – المان در يكي از كانونهاي بيضي قرار گرفته – استفاده از سه ستون با ارتفاع مختلف در المان چنين به نظر مي رسد كه اين سه المان نشأت گرفته از سه گنبد (مقبره شيخ صفي – مقبره شاه اسماعيل – حرم خانه) ميباشد – حوض موجود در وسط سه ستون المان عنصري مقدس و پاك و ارزشمند بعنوان قلب تپنده المان ميباشد. طراح المان با قرار دادن حوض در وسط سه ستون كه هر ستون نماد وحدت و ايستايي ميباشد از دل زمين بسوي آسمان افراشته شده است نماد پاكي و مقدس بودن را تداعي ميكند.
تعيين 3 ستون در المان عدد فرد (عدد خاص) بوده و فضاي تعامل هنري و هندسي بين آب و عناصر را ايجاد نموده است كاشي فيروزهاي كه در ابعاد cm2×2 استفاده شده (رنگ آسماني – عروج و پاكي) را تداعي كرده و از نظر روانشناسي رنگ فيروزهاي آرامش دهنده روح و روان ميباشد.
قوس موجود در سه ستون المان خود نشاني از معماري اسلامي ايراني بوده و ارتفاع مختلف در سه ستون نشانه تعالي رشد و حركت و بالندگي ميباشد.
كاربرد اثر:
ميدان عالي قاپو بخاطر هنر معماري زيباي منحصر بفرد و با وجود آرم شهرياران صفوي در سه ستون المان جايگاه بسيار عالي در فرهنگ مقدس و شيعي داشته و با بيضي بودن ميدان طراح اين اثر توانسته پويايي را در ميدان ايجاد كند.
ميدان عالي قاپو يكي از بارزترين و مهمترين ميادين شهر بشمار ميرود. مكان ميدان در مقابل ورودي بقعه شيخ صفي قرار داشته و سه ستون المان ميدان آنچنان باهم تركيب داشته كه با مركزيت سه راهي (خ شيخ صفي – خ سيمتري – خ سعدي) آرم شهرياران صفوي موجود در بالاي هر ستون اسماء مبارك خداوند باري تعالي از هر خ قابل ديد ميباشد هر رنگ آسماني المان كه فيروزهاي ميباشد موجب آرامش ناظران ميدان ميگردد.
مصالح مورد استفاده:
1- كاشي فيروزه اي در ابعادcm 2×2 2- ميلگرد و مفتول 3- بتن
تكنولوژي ساخت:
بتون بكارگيري شده مسلح بوده (داخل بتن جهت استحكام ميلگرد بافته شده است)
مقام باني:
باني اين ميدان دكتر احمد نايبي متولد 1305 داراي تحصيلات دكتري پزشكي از دانشكاه تهران شهردار اردبيل در سال 1348 ميباشد. دكتر احمد نايبي قبل از تصدي شهرداري به سمت رئيس بيمارستان (شير خورشيد) فاطمي امروزي انتخاب شد و در زمان اندك سمت رياست بهداري انتخاب شد و نظام نوين اداري و درماني را پايهگذاري نمود. در تصدي اين مقام چندين ساختمان و بيمارستان احداث نمود و خلاصه نشان دادند كه در يك محيط با امكانات كم مالي و محدوديت اداري نيز ميتوان جهش كرد به هدف بهسازي رسيد. عملكرد دكتر نايبي باعث گرديد تا انجمن شهر ايشان را به سمت شهردار اردبيل انتخاب كردند.
دكتر نايبي از آن پس راه پيشرفت را در اردبيل هموار كرد و توانست برنامههاي مصوبه را يكي بعد از ديگري اجرا نمايد كه ميدان عالي قاپو اردبيل يكي از اين مصوبه ها در سال 1348 بود كه با امكانات كم و بكارگيري آرشيتكتان آمريكايي با معلومات عالي و در مدت زمان كم اثر زيبا و خارقالعادهاي در مقابل دروازه شيخ صفي خلق نمايد كه 32 سال در آن مكان مقدس خودنمايي كند.
ارزيابي:
ميدان عالي قاپو از سال 1380-1348 در ميداني مقدس جايگاه ويژهاي داشته و خود نشاني از ابهت جايگاه صفويه در (تشيع) بوده است. و عناصر بكار رفته و رنگمايه آسمان تداعي شده زيبايي و عظمت و وحدت جهان اسلام تشيع اشاره مينمايد.
گفتمش نقاش را نقشي كشد از زندگي با قلم نقش حبابي بر لب دريا كشيد
بهزاد حسيني
